در آستانه عید نوروز هستیم. با شروع سال نو و شکوفایی طبیعت، بسیار بجاست که یک بازنگری در الگوی غذایی و عادات و رفتارهای تغذیه‌ای خود انجام دهید و فصلی نو و شکوفا را در تغذیه یخود آغاز کنید.

با شروع سال نو و آغاز تعطیلات نوروز، ممکن است تغییرات گسترده و مهمی در تغذیه هم وطنان ما پیش آید که این تغییرات می‌توانند بر سلامتی انسان اثر گذار باشند.در تعطیلات سال نو، بازار میهمانی و دید و بازدید رونق زیادی می‌یابد و به‌‌ همان نسبت مصرف انواع شیرینی، شکلات، گز، سوهان، پشمک، آجیل و خشکبار افزایش پیدا می‌کند. شیرینی‌ها به علت دارا بودن قند زیاد، جزء مواد پر کالری بوده و افراط در مصرف آن‌ها موجب افزایش وزن و چاقی می‌شود.

توجه داشته باشید که افراط در مصرف قند و شکر و تمام مواد غذایی تهیه شده از آن‌ها و نیز زیاده روی در مصرف مواد نشاسته‌ای، می‌تواند علاوه بر چاقی موجب افزایش تری گلیسیرید خون نیز شود. تری گلیسیرید یکی از انواع چربی‌های نامطلوب خون است و افزایش دراز مدت آن در خون موجب بالا رفتن سایر چربی‌های نامطلوب و بروز اختلالات قلبی - عروقی می‌شود. مصرف مواد شیرین به سلامت دندان‌ها نیز لطمه می‌زند و باعث پوسیدگی مینای دندان و فساد دندان‌ها می‌شود. در ضمن افراط در مصرف انواع شیرینی، به علت افزایش قند خون، موجب احساس سیری شده و جلوی اشت‌ها را برای صرف غذای اصلی می‌گیرد.

مغز‌ها یا آجیل‌ها نیز از مواد خوشمزه‌ای هستند که طرفداران زیادی در بین مردم کشورمان دارند و در میهمانی‌های نوروز از آن‌ها استقبال زیادی به عمل می‌آید و معمولاً زینت بخش این میهمانی‌ها می‌باشند، به خصوص کودکان که از طرفداران جدی آجیل هستند.

انواع مغز‌ها و آجیل که شامل بادام، پسته، فندق، تخمه، بادام زمینی، بادام هندی و گردو می‌باشند، حاوی ارزش تغذیه‌ای بالایی هستند و مصرف متعادل آن‌ها برای سلامت مفید است. مغز‌ها به علت داشتن چربی زیاد، بسیار پرکالری هستند و برای افراد لاغر و کسانی که نیاز به افزایش وزن دارند، مفید است.

چربی موجود در مغز‌ها از انواع چربی‌های گیاهی غیراشباع است. این نوع چربی به علت دارا بودن اسیدهای چرب با چند باند مضاعف، موجب افزایش کلسترول و سایر چربی‌های نامطلوب خون نمی‌شود و در نتیجه زیانی برای قلب و عروق ندارد، حتی در کاهش چربی‌های نامطلوب خون نیز مؤثر است.

انواع مغز‌ها حاوی مقادیر مناسبی پروتئین هستند. البته پروتئین آجیل از دسته پروتئین‌های گیاهی است و اگر به همراه نوع دیگری از پروتئین‌های گیاهی مانند حبوبات یا غلات مصرف شود، تاثیر بهتر و بیشتری در سلامتی بدن خواهد داشت.

آجیل از منابع خوب ویتامین‌های گروه B محسوب می‌شود و نیز حاوی مقادیر مناسبی آهن است.ماده یمعدنی دیگری که در مغز‌ها به مقدار مناسب وجود دارد، روی است که در سلامت افراد و به خصوص در کودکان و بلوغ نوجوانان تأثیر مهمی دارد.

بنابراین می‌بینید که آجیل با داشتن ارزش تغذیه‌ای بالا، از مواد مفیدی است که مصرف آن توصیه می‌شود؛ ولی به هنگام استفاده از انواع مغز‌ها به خصوص در ایام عید که مصرف آن‌ها معمول‌تر است، باید به چند نکته مهم توجه کرد:

۱- انواع آجیل معمولاً به صورت بو داده و پر نمک در مغازه‌ها به فروش می‌رسد که افراط در مصرف آن موجب افزایش فشار خون و تجمع آب در بدن (اِدِم) می‌شود. بنابراین مصرف آجیل پر نمک و شور مفید نیست و به سلامت انسان آسیب می‌زند.

۲- مغز‌ها چون حاوی مقدار زیادی چربی هستند، موجب افزایش وزن و چاقی می‌شوند بعضی از افراد تصور می‌کنند که چربی‌های گیاهی موجب افزایش وزن نمی‌شوند و می‌توان از آن‌ها به طور نامحدود استفاده کرد. حال آنکه این تصور صحیح نیست و چربی‌های گیاهی و مایع نیز مثل چربی‌های حیوانی و جامد باعث چاقی می‌شوند. بنابراین باید به طور متعادل و مناسب از آن‌ها استفاده کرد.

۳- انواع آجیل به علت دارا بودن چربی زیاد موجب کاهش اشتها و بروز احساس سیری می‌شوند. این امر به خصوص برای کودکان که کنترل زیادی در خوردن ندارند و حجم معده‌شان نیز کم است، حائز اهمیت زیادی است.

در ایام نوروز برنامه غذایی روزانه افراد، معمولاً تغییر می‌کند و ممکن است بعضی از افراد به خصوص کودکان و نوجوانان، صبح‌ها به علت دیر برخاستن از خواب و رفتن به میهمانی؛ صبحانه میل نکنند که همین نخوردن صبحانه موجب تمایل بیشتر به مصرف تنقلات از قبیل آجیل و شیرینی می‌شود و چنان که گفته شد، افراط در مصرف این قبیل تنقلات، مضراتی به شرح فوق برای بدن دارد. گاهی اوقات شیرینی و آجیل در ایام عید، جانشین ناهار یا شام می‌شود و برخی از افرادی که در مصرف این تنقلات افراط می‌کنند، به علت سیر شدن و یا ترس از چاقی، یک یا شش وعدهٔ غذایی اصلی را حذف می‌نمایند. توجه داشته باشید هر چند که تنقلات حاوی ارزش تغذیه‌ای بالایی باشند، ولی نمی‌توانند جانشین غذای اصلی انسان شوند مصرف سه وعده اصلی غذایی یعنی صبحانه، ناهار و شام برای همه افراد لازم است و باید بکوشید تا حد امکان از افراط در مصرف تنقلات چاق کننده، شیرین و پر چرب پرهیز کنید تا موجب چاقی، افزایش چربی‌های نامطلوب خون و کاهش اشتها برای صرف غذای اصلی نشوند.

در ایام نوروز و تعطیلات سال نو ممکن است به علت صرف غذا در رستوران و یا دعوت به میهمانی‌های ناهار و شام، الگوی غذایی افراد تغییر کند. غذاهایی که در میهمانی‌ها یا رستوران‌ها تهیه می‌شوند، معمولاً سرخ کرده، چرب‌تر و پرنمک‌تر از غذاهای معمول خانگی هستند.

مصرف چنین غذاهایی علاوه بر آنکه موجب چاقی می‌شود، فشار خون و چربی‌های خون را نیز افزایش می‌دهند و برای سلامتی بدن مفید نیستند، بنابراین برای حفظ سلامتی میهمانان و افرادی که برای شما عزیز و محترم هستند، باید از تهیه و سرو غذاهای چرب و پر نمک و دسرهای چرب و شیرین خودداری کنید.

آشامیدن آب را فراموش نکنید...

تغییر دیگری که در تعطیلات سال نو به طور معمول در تغذیهٔ افراد رخ می‌دهد؛ این است که به علت دید و بازدید و گذراندن زمان طولانی در خارج از خانه، مصرف آب به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند مشکلاتی برای سلامتی انسان ایجاد کند که بارز‌ترین آن‌ها، بروز یبوست است. آب یکی از مهم‌ترین و مفید‌ترین موادی است که از بروز یبوست پیشگیری می‌کند و با کاهش مصرف آن، این عارضه به خصوص در کسانی که مستعد ابتلا به آن هستند، می‌تواند موجب ایجاد ناراحتی شود. آب جهت انجام واکنش‌های داخلی بدن ضروری است و برای سلامتی و شادابی پوست نیز مفید است؛ پس مصرف این مادهحیات بخش را فراموش نکنید.

 فواید مصرف میوه در نوروز

در میهمانی‌های نوروزی شاید مصرف انواع میوه نیز کاهش یابد و تنقلاتی مانند شیرینی و آجیل، جانشین آن شود. این امر به خصوص در کودکان بیشتر مشاهده می‌شود. میوه‌ها نیز مانند انواع سبزی‌ها، از مواد غذایی بسیار مفید و خوشمزه‌ای هستند که با دارا بودن مقدار قابل توجهی ویتامین و نیز مقادیر مناسبی املاح و همچنین آب، می‌توانند به حفظ سلامت انسان کمک کنند. میوه‌ها چنانچه با پوست مصرف شوند، حاوی مقدار زیادی فیبر غذایی هستند که از بروز یبوست پیشگیری کرده و موجب کاهش کلسترول و سایر چربی‌های نامطلوب خون می‌شوند و نیز باعث تنظیم تعادل فشار خون می‌گردند و به حفظ سلامت قلب و عروق کمک می‌کنند. البته انواع سبزی‌ها نیز از نظر فیبر غذایی غنی هستند. فیبر موجود در سبزی‌ها و میوه‌ها از ابتلا به سرطان پیشگیری می‌کند.

در بیماران دیابتی، مصرف فیبر غذایی موجب کنترل قندخون می‌شود. هر چند که افراد دیابتی بهتر است از میوه‌هایی استفاده کنند که قند خون را کند‌تر بالا می‌برند؛ مثل موز، سیب، گیلاس، خرما، انجیر، هلو و آلو. برخی از خانواده‌ها در میهمانی‌های نوروزی با میوه‌های خشک مانند آلبالو خشک، برگه، قیسی، آلو، کشمش، توت خشک و امثال آن از میهمانان خود پذیرایی می‌نمایند. میوه‌های خشک؛ تنقلات مفیدی هستند که مقدار قابل توجهی انرژی در بدن تولید می‌کنند. در ضمن حاوی ویتامین‌های گروه B، ویتامین A و آهن نیز هستند. اگر این مواد غذایی، جانشین هله هوله‌هایی که در مغازه‌ها به فروش می‌رسند و مواد افزودنی یا قند یا چربی زیادی هم دارند، شوند، می‌توانند مواد مغذی مفیدی را برای بدن افراد به خصوص کودکان فراهم کنند. هم چنین از بروز یبوست نیز پیشگیری کنند، به خصوص آلو و انجیر خشکی که برای مدتی خیس شوند.

لازم است در نظر داشته باشید که میوه‌های خشک انرژی زیادی دارند و با افراط در مصرف آن‌ها، موجب بروز چاقی خواهند شد. در ضمن این مواد غذایی به علت داشتن قند (البته قند آن‌ها از نوع طبیعی است)، اگر قبل از غذای اصلی به مقدار زیاد مصرف شوند، جلوی اشت‌ها را خواهند گرفت.

برای اینکه از تعطیلات خوشایند و فرح بخش نوروز حداکثر استفاده را ببرید و از عوارض ناگوار تغذیه نامناسب در این ایام محفوظ بمانید، لازم است در این ایام از برنامه ی غذایی مناسب، منظم و صحیح پیروی کنید و از افراط در مصرف تنقلات و سایر مواد غذایی (به جز سبزی و میوه) بپرهیزید.

پس به خاطر داشته باشید ...

مصرف مقدار کافی آب، میوه‌ها و سبزی‌های تازه را در برنامه غذایی روزانه خود فراموش نکنید. همچنین در کنار دید و بازدید و میهمانی‌های نوروزی، از فرصت تعطیلات استفاده کرده و به ورزش پیاده روی و سایر فعالیت‌های فیزیکی بپردازید. به این ترتیب می‌توانید سلامت خود و خانواده‌تان را تامین کنید.